"Ons doel is dat de cliënt zich fijner voelt en het zorgteam weet hoe ze met het gedrag om kunnen gaan"

Prinsenhof, onderdeel van Zorgpartners Midden-Holland, biedt al ruim vijf jaar zorg en behandeling voor mensen met dementie en ernstig probleemgedrag (D-ZEP). Sinds afgelopen jaar zet deze locatie van Zorgpartners Midden-Holland zich in om expertisecentrum D-ZEP te worden. Margriet Leenen, specialist ouderengeneeskunde, is betrokken bij deze ontwikkeling en vertelt over hoe zij samen zorgteams ondersteunen en de bron van het gedrag onderzoeken en behandelen. 

Margriet Leenen: “Er zijn steeds meer mensen met dementie in Nederland en er is ook een groep met zeer ernstig probleemgedrag. Dit gedrag heeft veel impact op naasten, het zorgteam in de verpleeghuizen en medebewoners. Soms drijft het zelfs tot wanhoop en handelingsverlegenheid. Hoe kunnen we dan als expertisecentrum helpen om dit in goede banen te leiden en goede zorg te verlenen? Graag willen we eerder betrokken zijn, zodat de cliënt vaker in eigen omgeving kan blijven.” 

Voor de regio 
Binnen Zorgpartners Midden-Holland heeft Margriet als specialist ouderengeneeskunde de zorg voor mensen met dementie. Ook komt ze bij de mensen thuis na verwijzing van de huisarts en werkt ze samen met casemanagers dementie. Margriet geeft aan waarom dit nieuwe expertisecentrum nodig is. “We zien dat de cliënten met zeer ernstig probleemgedrag bij dementie niet of onvoldoende de zorg krijgen die ze nodig hebben. Het zijn een beperkt aantal cliënten en het is hoog complexe zorg. Het zorgt ervoor dat veel organisaties wel erg hun best doen, maar het vaak niet lukt om verder te komen, mede omdat zorg voor deze doelgroep speciale kennis en kunde vraagt. Daarom heeft de politiek aangegeven om landelijk expertisecentra te ontwikkelen en daar is Zorgpartners Midden-Holland bij aangehaakt. Wij hebben al ervaring met deze doelgroep en wij willen ons graag verder ontwikkelen. De consultatiefunctie waarbij we thuis of in verpleeghuizen advies geven, willen we bijvoorbeeld verder uitbouwen en meer inzetten voor organisaties in de regio.” 

Begrijpen van gedrag
Naast de consultatie is er ook de afdeling D-ZEP in Prinsenhof. Hier kunnen cliënten met dementie en zeer ernstig probleemgedrag drie maanden verblijven. Margriet Leenen: “Het gaat hier om een tijdelijke opname waarin wij met de expertise van het team kijken naar de bron van het gedrag. Hiervoor gebruiken we verschillende modellen. We kijken naar iemands persoonlijkheid, hoe iemand omgaat met verlies, hoe is iemands levensgeschiedenis, is er een onderliggende psychiatrische aandoening, wat kan iemand, waar geniet iemand van en ligt behoefte. Op basis van de bevindingen worden interventies ontwikkeld. Het gedrag gaat niet helemaal weg, maar het is de bedoeling dat de cliënt zich fijner voelt en het zorgteam er beter mee om kan gaan. De cliënt gaat dan met een goede overdracht en zo nodig coaching on the job weer terug naar de eerdere thuissituatie.” 

Samenwerking
In deze zoektocht wordt er door alle disciplines samengewerkt geeft Margriet aan. “We doen dit met elkaar als team van o.a. verpleegkundige, medewerker welzijn, psycholoog, arts, ergotherapeut, muziektherapeut, SI-therapeut. In dit intensieve traject gaan we op vaste momenten met elkaar om de tafel. Dat doen we ook met familie en naasten. Zij zijn een grote bron van kennis om erachter te komen wat goede interventies zijn. Ook leren we met elkaar. Het is zo complex dat er altijd scholing over alle dimensies van gedrag zal blijven. We willen fris blijven en onze kennis up-to-date houden. Ook willen we als expertisecentrum meer kennis delen, meedoen met wetenschappelijk onderzoek en onderwijs geven.” 

Overprikkeld
Margriet ziet dat cliënten vaak erg overprikkeld zijn als ze bij hen komen. “Mensen met dementie kunnen de prikkels niet meer filteren. Dat kan zorgen voor angst en vermoeidheid. Dit uit zich in gaan lopen, boos worden of terugtrekken. Ook kan er een lichamelijke reden zijn. Als je pijn hebt en je kunt je niet uiten, kan dat zorgen voor een extreme uitingsvorm bij cliënten. Ook is er aandacht voor fijne prikkels. Muziek die de cliënt fijn vindt, kan helpen ontspannen. Daardoor kunnen zorgmomenten makkelijk verlopen. Vaak is er niet één oplossing en doen alle dimensies van gedrag mee.” Ook ziet Margriet cliënten die bijvoorbeeld heel zelfstandig waren en in een verpleeghuis het tegenovergestelde ervaren. “Als een cliënt met deze achtergrond zelf niet inziet dat hij of zij hulp nodig heeft, wil hij/zij de zorg vaak niet. Wat kun je dan doen om de persoon eigen regie te geven waar het kan of het gevoel te geven dat hij zelf voor dingen kiest? Dat is het talent die een verzorgde of verpleegkundige heeft. Je ziet dat ze cliënten mee kunnen nemen in wat goed is voor de cliënt, maar op zo een manier dat ze ervaren dat ze het zelf hebben bedacht.” 

Hoopvol
Het expertisecentrum D-ZEP voorziet in een behoefte voor de hoogcomplexe zorg. Margriet: “Wat ik mooi vind aan deze ontwikkeling is dat het bevestigt hoe moeilijk het kan zijn voor teams, naasten en bewoners. Dat er nu een landelijk dekkend zorglandschap komt en we hier als expertisecentrum in van betekenis kunnen zijn, vind ik heel geruststellend en hoopvol voor de toekomst voor deze cliënten. Het is straks duidelijk waar je naar toe kan als je het niet meer weet.”