Praten met de ‘opluchters’ over het leven

Persoonlijke aandacht voor onze bewoners en hun levensverhaal en -vragen vinden we belangrijk. Het is onmisbaar voor passende zorg en een goed gesprek lucht op. Geestelijk verzorgers Johan Vos en Marije Noorbergen voeren alledaagse en diepgaande gesprekken met bewoners over plezier, vreugde, verlies en verdriet in het leven.

Wat leeft er in iemands hart?
"Met ons kun je het meest wezenlijke van het leven bespreken. Wat leeft er in iemands hart? Daar hebben wij het dagelijks over met mensen. Wie ben je en waarom ben je op aarde?", vertelt Marije Noorbergen, geestelijk verzorger in De Hanepraij, Prinsenhof en Karnemelksloot. Daarnaast is zij betrokken bij het landelijke Centrum voor Levensvragen voor mensen in de palliatieve fase. "Ik hou van mensen en van levensverhalen. Een mevrouw noemde ons laatst ‘de opluchtsters’. Wat een mooi woord voor ons beroep. En iedereen kan er een zijn.”

Johan Vos werkt op meerdere locaties van Zorgpartners en was eerder predikant. "Het mooie van de zorg is het spreken met mensen met diverse levensovertuigingen. Ik wil zonder oordeel van betekenis zijn voor de ander." In ontmoetingen is er vaak openheid van bewoners om hun leven te delen, inclusief herinneringen, plezier, pijn en verdriet. Naast individuele gesprekken, verzorgen geestelijk verzorgers ook kerkdiensten, sfeervieringen op de huiskamer, herdenkingsbijeenkomsten en zijn zij regelmatig betrokken bij een moreel beraad.

" In ontmoetingen is er vaak openheid van bewoners om hun leven te delen,
inclusief herinneringen, plezier, pijn en verdriet "

Vriend of buur
Johan verwacht dat er in de zorg veel zal veranderen en verschuiven. “We zullen meer een beroep gaan doen op het netwerk. En dat is breder dan mantelzorg of familie. Het kan ook een goede buur of vriend van vroeger zijn. Ik denk daarom dat bredere ontmoetingen zoals mantelzorgavonden en gespreksgroepen belangrijker worden. Marije: "Het kennen van de cliënt en zijn levensverhaal helpt enorm in het betrekken van het netwerk. Wat deden jullie graag samen? Wat waren gekke gewoontes? Als je de motivatie van mensen weet te raken, kun je meer voor elkaar betekenen."

Verlies en rouw
Passende zorg gaat niet alleen over mooie verhalen, maar ook over oog hebben voor emoties en ethische vragen. Marije benadrukt: "Het verhuizen naar een verpleeghuis is een grote verlieservaring. Cliënten weten vaak dat het de laatste fase is als ze bij ons komen wonen. Je hoort dan mensen zeggen 'je hebt het toch goed', maar je bent wel veel kwijt. Daar moeten we oog voor hebben. Johan: “Ook in het netwerk vraagt dit aandacht. Ik moet bijvoorbeeld denken aan een mevrouw die vanuit haar kamer uitkijkt op haar vroegere huis. Dat is een verlieservaring. Daar praat je dan over met de bewoner, maar ook met het sociale netwerk."

De gesprekken vragen niet om een oplossing, maar om gehoord en gezien te worden. "Levensvragen zijn niet snel te beantwoorden. Soms gaat het om het verduren van een situatie met pijn, verlies of afhankelijkheid. Gesprekken gaan bijvoorbeeld over de relatie met de kinderen of over spijt van keuzes in het leven. Mensen vragen zich af: Waarom moeten mijn laatste jaren er zo uit zien?”,  zegt Marije. “Als geestelijk verzorger zijn we opgeleid om mensen te ondersteunen in het uithouden van deze thema’s. We zoeken naar manieren om aandacht en betekenis te geven, bijvoorbeeld via verhalen, muziek of gedichten. Het doel is niet om op te lossen, maar om het er te laten zijn."

" De gesprekken vragen niet om een oplossing,
maar om gehoord en gezien te worden. "

Vertraging
De aandacht voor levensvragen en het verhaal van cliënten vraagt om vertraging in een tijd dat er juist vaak tijd tekort is. Hoe gaat dit samen? Johan merkt op: "We willen in de zorg en ondersteuning het zo goed mogelijk doen, maar soms lopen we tegen grenzen aan. Probeer dan toch te vertragen. Kijk niet direct op je klok. Dit levert je soms ook tijd op. Oprechte aandacht voor een bewoner vertaalt zich terug. Probeer tijd te maken voor die vragen, zoek wegen en momenten om de gesprekken te hebben."

Ook Marije ziet dat passende zorg draait om het kennen van de bewoner. "Hiervoor gaan we het échte gesprek aan. Cliënten en naasten hebben niet altijd direct woorden voor vragen als ‘Wat is belangrijk voor u?’. Door vragen te stellen, zoals 'hoe heeft u  elkaar leren kennen' of 'waar werd u verliefd op toen u uw partner ontmoette', ontstaat er een breed beeld van hoe iemand is en van diens geleefde leven. Als je dit leven in allerlei schakeringen vanaf het begin kent, gaat dit de bewoner en de zorg helpen."

Meer lezen over passende zorg?